ในบรรดากลุ่มยาต้านเศร้าทั้งหมด ยากลุ่มที่ได้รับความนิยมมากที่สุดคือกลุ่ม Selective Serotonin Reuptake Inhibitors หรือที่เรียกสั้นๆ ว่า SSRIs เนื่องจากเป็นยากลุ่มที่มีประสิทธิภาพดีโดยมีผลข้างเคียงต่ำและมีอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติ โดยกลไกการทำงานของยา SSRIs จะไปทำงานเป็นตัวยับยั้ง (Inhibitor) การดูดกลับเข้าเซลล์ (Reuptake) ของสารสื่อประสาทเฉพาะ (Selective) ชื่อ Serotonin

โดยทั่วไปแล้ว เซลล์สมองของเราจะมีช่องว่างระหว่างเซลล์เปรียบเทียบง่ายๆเหมือนแผ่นดิน 2 ฝั่ง(เซลล์ประสาท ต้นทาง-ปลายทาง) ที่มีแม่น้ำคั่นกลาง(ช่องว่างระหว่างเซลล์) และมีการสื่อสารกันผ่านสารสื่อประสาทที่เปรียบเสมือนเรือ หลายๆลำที่แล่นส่งสินค้าระหว่างแม่น้ำตามธรรมชาติเมื่อเรือส่งสินค้าแต่ละลำ (สาร serotonin)ไปส่งของถึงอีกฝั่ง (เซลล์ประสาทปลายทาง) ก็จะวกกลับไปสู่ท่าเรือที่ออกมา (เซลล์ประสาทต้นทาง) เพื่อมาพักจอดที่ท่ารอรับสินค้าใหม่ไปส่งอีกฝั่งเป็นวงจรไปเรื่อยๆ แต่จากการศึกษาการทำงานของสมองพบว่า ในผู้ป่วยที่มีโรคซึมเศร้า จะมีเรือออกจากท่าเพื่อไปส่งของให้อีกฝั่งน้อยลง โดยมีจำนวนเรือน้อยกว่าคนที่มีอารมณ์ปกติ

เมื่อผู้ป่วยได้รับยากลุ่ม SSRIs ยากลุ่มนี้จะทำงานเป็นเสมือนกรมเจ้าท่าที่คอยกันและกระตุ้นไม่ให้เรือแต่ละลำจอดที่ท่านานเกินไป เพื่อเป็นการเพิ่มรอบการขนส่งของเรือ ทำให้เรือทุกลำต้องทำงานขนส่งสินค้าข้ามฝั่งมากขึ้น สุดท้ายก็จะมีเรือในแม่น้ำเต็มไปหมด ซึ่งจะเหมือนกับการทำงานของสมองในคนปกติ นั่นคือมีปริมาณสาร serotonin ในระดับที่เซลล์สมองสามารถ สื่อสารขนถ่ายข้อมูลกันได้อย่างมีประสิทธิภาพเพื่อช่วยควบคุม การทำงานของอารมณ์นั่นเอง

ผู้ป่วยที่ได้รับประทานยา SSRIs เช่น sertraline, fluoxetine, paroxetine หรือ escitalopram ในสัปดาห์แรกมักจะมีผลข้างเคียง โดยมีอาการเบื่ออาหาร คลื่นไส้ มึนศีรษะ หรือยาอาจรบกวนการนอนโดยทำให้ฝันมากขึ้น ง่วง กลางวันได้ แต่อาการเหล่านี้จะค่อยๆดีขึ้นตามเวลาที่ผ่านไป ในผู้ป่วยบางรายอาจมีอารมณ์สวิงหรืออารมณ์ตกลงในช่วงสัปดาห์แรกได้บ้าง

ในส่วนของผลการรักษา มักจะเริ่มเห็นผลการรักษาหลังจากสัปดาห์ที่ 2-3 ของการรับประทานยา โดยผู้ป่วยมักจะบอกว่าเริ่มมีอารมณ์ที่นิ่งขึ้น ไม่อ่อนไหวง่ายหรือเศร้าง่ายเหมือนเคย การนอนเริ่มกลับเป็นปกติและจะเริ่มใช้ชีวิตได้เหมือนช่วงปกติก่อนที่จะป่วย

ผศ.นพ.ธีรยุทธ รุ่งนิรันดร