มนุษย์เรามีอารมณ์เศร้าได้เป็นเรื่องปกติ โดยอารมณ์เศร้านั้นในแง่หนึ่งก็มีประโยชน์ โดยอาจเป็นช่วงที่ทำให้เราได้อยู่กับตัวเองหรือทบทวนตัวเองมากขึ้น อารมณ์เศร้าทำให้ผู้ที่พบเห็นเกิดความสงสารเห็นใจและยื่นมือเข้ามาช่วยเหลือในปัญหาที่เรากำลังเผชิญอยู่ หรือบางคนใช้อารมณ์เศร้าไปในทางสร้างสรรค์ เช่น เอาไว้เป็นแหล่งพลังงานในการเสพศิลปะหรือดนตรีให้อินมากๆ บางคนอาจแต่งเพลงรักเพลงอกหักออกมาได้อย่างเข้าถึง บางคนอาจแต่งกลอนหรือเขียนหนังสือที่ลึกซึ้งกินใจได้ในระหว่างที่เศร้า

อารมณ์เศร้าที่จัดว่าปกติมักจะอยู่ไม่นาน ไม่ข้ามสัปดาห์หรือข้ามเดือน และมีระดับความเศร้าที่ไม่รุนแรงนัก โดยเจ้าตัวมักจะคิดว่าอารมณ์เศร้านั้นสมเหตุผลกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น เช่น อกหักก็เลยต้องซึม สูญเสียก็เลยต้องเศร้า และเจ้าตัวมักจะยังใช้ชีวิตได้เกือบปกติ ยังไปเรียน ไปทำงานได้ โดยอารมณ์เศร้ามักค่อยๆดีขึ้นตามเวลาที่ผ่านไป

แต่หากเป็นโรคซึมเศร้า (depression) อารมณ์เศร้าที่เกิดมักจะนานกว่าปกติเป็นหลายสัปดาห์หรือเป็นเดือน และมีระดับความเศร้าที่รุนแรงมากจนทำให้เจ้าตัวทุกข์ทรมาณ จนบางครั้งไม่อยากมีชีวิตอยู่ นอกจากนี้โรคซึมเศร้ามักจะทำให้ผู้ป่วยเกิดปัญหาด้านใดด้านหนึ่งต่อการใช้ชีวิต เช่น ทำงานช้าลง ทำงานพลาด ขาดงาน ขาดเรียนบ่อยๆ มีปัญหาทะเลาะเบาะแว้งกับคนใกล้ชิด บางคนหันไปหาสุรายาเสพติด จนเกิดวงจรอุบาทว์ของโรคซึมเศร้าตามมา คือ เศร้าแล้วเกิดปัญหา เกิดปัญหาแล้วยิ่งเศร้าหนักแล้วจึงเกิดปัญหาไปเรื่อยๆ

โรคซึมเศร้ามักทำให้ผู้ที่เป็นอ่อนไหวง่าย อยากร้องไห้บ่อยๆ เบื่อท้อ เหงา จนถึงขี้หงุดหงิด คุมอารมณ์ได้ยาก อะไรที่เคยชอบทำก็จะไม่อยากทำ นอนหลับยาก หลับๆตื่นๆ หรือตื่นกลางดึกแล้วหลับต่อไม่ได้ สมาธิความจำไม่ดี มีความคิดทางลบผุดขึ้นในใจวนไปมาจนบางครั้งอาจอยากหายตัวไป หรือไม่อยากมีชีวิตอยู่ โดยโรคซึมเศร้าจะเป็นเสมือนตุ้มน้ำหนักคอยถ่วงคนนั้นไว้ไม่ให้มีพลังและอารมณ์ในการทำอะไรต่อให้อยากจะทำ มันจะทำให้คนอยู่เฉยๆ จมกับอารมณ์และเก็บตัวมากขึ้น จนอาจมีปัญหากับคนใกล้ชิดทั้งที่ไม่ได้ตั้งใจให้เป็นเช่นนั้น

วินสตัน เชอร์ชิล เคยเปรียบภาวะซึมเศร้าของตนเองว่าเหมือน สุนัขสีดำตัวใหญ่ (A Big Black Dog) ที่คอยเข้ามาในชีวิตเป็นระยะในช่วงที่เขาป่วย องค์การอนามัยโลกจึงได้ยืมตัวเปรียบเทียบนี้ มาใช้ประชาสัมพันธ์ให้คนเข้าใจโรคซึมเศร้าว่ามันเปรียบเสมือนสิ่งแปลกปลอมในชีวิต (สุนัขสีดำ) ที่เข้ามาเกาะกินความสุขของคนเรา แต่หากเข้าสู่กระบวนการรักษาแล้ว เราก็จะสามารถควบคุมมันได้เหมือนสุนัขเชื่องๆตัวหนึ่ง

โรคซึมเศร้าเรารักษาได้

ผศ.นพ.ธีรยุทธ รุ่งนิรันดร